Sáng 15/11, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, ĐHQG-HCM khai mạc Triển lãm “Thân cây kể chuyện đường phố”, hoạt động khoa học – giáo dục nhằm kết nối tri thức sinh học với câu chuyện phát triển đô thị bền vững. Chương trình do Bộ môn Sinh thái – Sinh học Tiến hóa phối hợp cùng Thảo tập viện PHH, Không gian Bảo tàng Tự nhiên, Nhóm nghiên cứu cây xanh đô thị và FBB Green thực hiện.
Trong bối cảnh đô thị hóa diễn ra nhanh chóng, cây xanh – những thực thể sống hiện diện trong đời sống hằng ngày đã trở thành chủ đề nhận được sự quan tâm của các nhà quản lý, giới khoa học và cộng đồng. Sau phần khai mạc, hai báo cáo chuyên môn của ông Nguyễn Thanh Sơn (Công ty Cây xanh, Sở Xây dựng TP. Hồ Chí Minh) và TS. Nguyễn Thị Lan Thi (Trường ĐH KHTN) mang đến những phân tích sâu về công tác quản lý, chăm sóc và bảo đảm an toàn cho cây xanh đường phố – lĩnh vực đòi hỏi dữ liệu khoa học chính xác, tư duy liên ngành và theo dõi dài hạn.
Ông Nguyễn Thanh Sơn chỉ ra rằng thách thức lớn nhất của hệ thống cây xanh đô thị hiện nay là không gian phát triển rễ ngày càng bị thu hẹp do hạ tầng kỹ thuật ngầm dày đặc. Các tuyến cáp điện, nước, viễn thông và thoát nước khiến rễ không thể phát triển theo nhu cầu tự nhiên, buộc nhiều cây sinh trưởng trong trạng thái thiếu cân bằng và dễ tổn thương trước biến động thời tiết. Thống kê các trường hợp ngã đổ cho thấy phần lớn rủi ro bắt nguồn từ hệ rễ bị bó chặt hoặc bị cắt xén trong thi công hạ tầng. Với các loài cây tán lớn, hệ rễ cần không gian mở rộng tới 30–40 m để đảm bảo độ vững chắc; khi không đạt điều kiện này, nguy cơ gãy đổ sẽ tích tụ theo thời gian, đặt ra yêu cầu quy hoạch phù hợp từ khâu lựa chọn loài đến bố trí hạ tầng.
Ở góc độ khoa học, TS. Nguyễn Thị Lan Thi trình bày bức tranh vi mô về các dấu hiệu suy giảm sức khỏe cây xanh – những biến đổi thường diễn ra sâu bên trong thân và rễ trước khi biểu hiện ra ngoài. Nhiều nhóm nấm mục ruỗng có thể tồn tại 5–10 năm trong thân gỗ mà không để lại dấu vết bề mặt, âm thầm làm giảm khả năng chịu tải và dẫn đến nguy cơ gãy đổ ngay cả trong điều kiện thời tiết bình thường. Để phát hiện rủi ro tiềm ẩn, TS. Lan Thi nhấn mạnh tầm quan trọng của các kỹ thuật chuyên sâu như khoan thăm dò (resistograph), siêu âm thân cây (sonic tomography) và phân tích vi sinh vật.
Ông Nguyễn Thanh Sơn (Công ty Cây xanh, Sở Xây dựng TP. HCM) và TS. Nguyễn Thị Lan Thi (Trường ĐH Khoa học tự nhiên) trình bày về quản lý, chăm sóc và đảm bảo an toàn cây xanh đường phố.
Từ những luận cứ chuyên môn được trình bày, hai diễn giả thống nhất rằng cây xanh cần được đối xử như một cơ thể sống có giới hạn sinh học, chứ không phải “hạ tầng xanh” có thể thích ứng vô điều kiện. Mỗi hoạt động thi công đường sá, đặt cáp, nạo vét hay chỉnh trang đô thị đều để lại tác động lâu dài đến cấu trúc và sức chống chịu của cây. Việc nhận diện đúng mối tương tác giữa cây xanh và môi trường đô thị không chỉ mang giá trị sinh thái mà còn tác động đến an toàn cộng đồng, chất lượng sống và chi phí quản lý của thành phố.
Không gian triển lãm mang đến cho người xem trải nghiệm trực quan về vòng đời và sức khỏe cây xanh qua các mẫu vật từ Nhãn, Long não, Mít, Lê-ki-ma… Những mẫu thân cây được trưng bày kèm mô tả về vòng sinh trưởng, dấu vết mục ruỗng, côn trùng gây hại và biến đổi mô gỗ, giúp minh họa sinh động cho các phân tích khoa học. Mỗi thân cây trở thành một “trang nhật ký” phản ánh lịch sử sinh thái và tác động của con người lên môi trường sống đô thị. Người tham quan có thể quan sát cấu trúc gỗ, trao đổi với các nghiên cứu viên về đặc điểm sinh học của từng loài và tìm hiểu lý do một số cây phải đốn hạ để bảo đảm an toàn.
Các mẫu vật được trưng bày tại triển lãm.
Triển lãm diễn ra đến ngày 23/11/2025 tại cơ sở Nguyễn Văn Cừ và trên nền tảng trực tuyến của Không gian Bảo tàng Tự nhiên. Thông qua sự kiện “Thân cây kể chuyện đường phố”, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, ĐHQG-HCM tiếp tục khẳng định vai trò của Nhà trường trong kết nối tri thức hàn lâm với thực tiễn đô thị, đồng thời góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về vai trò của khoa học trong quản lý, bảo tồn và phát triển hệ thống cây xanh, hướng đến một môi trường đô thị an toàn, bền vững và hài hòa với thiên nhiên.
PMN