Hành trình đến với khoa học công nghệ của Lê Nguyễn Phương Thùy, nữ sinh năm cuối ngành Công nghệ Thông tin, Trường ĐH Khoa học tự nhiên, không bắt đầu từ những phòng lab hiện đại, mà từ một quán net nhỏ ở quê nhà. Ít ai ngờ, cô bé tò mò nhìn dì út gõ từng con chữ trên màn hình máy tính ngày ấy sẽ trở thành một trong 20 gương mặt tiêu biểu của Giải thưởng Nữ sinh Khoa học Công nghệ Việt Nam 2025.
Tuổi thơ của Thùy gắn liền với những buổi theo dì út đến quán net. Khi dì vừa làm vừa học tin học, Thùy ngồi bên cạnh, say mê nhìn những chiếc máy tính “kỳ diệu”. Niềm yêu thích ấy lớn dần khi em được ba mẹ và thầy cô khuyến khích tham gia các cuộc thi như Violympic và IOE, dần gặt hái nhiều giải thưởng cấp huyện, cấp tỉnh.
Nhận thức về sức mạnh của công nghệ càng trở nên rõ nét khi Thùy bước vào cấp 3, đặc biệt là trong giai đoạn dịch COVID-19. “Mình nhận ra công nghệ chính là công cụ giúp xã hội vận hành giữa khó khăn và mình muốn trở thành người hiểu, tạo ra và cải thiện những công cụ đó”. Quyết định chọn ngành Công nghệ thông tin tại Trường ĐH Khoa học tự nhiên năm 2021 là bước đi tất yếu, mở ra hành trình khám phá Trí tuệ Nhân tạo (AI) của Phương Thùy.
Con đường của một nữ sinh theo đuổi kỹ thuật không tránh khỏi những định kiến. Tuy nhiên, Thùy sớm nhận ra, năng lực không nằm ở giới tính, mà ở sự kiên trì và tinh thần học hỏi. Nguồn cảm hứng lớn nhất của nữ sinh chính là mẹ – một giáo viên tiểu học không ngần ngại tự học AI để nâng cao chất lượng giảng dạy. Cùng với đó là những tấm gương bạn nữ lập trình xuất sắc em gặp trong các cuộc thi, hay chính người bạn cùng lớp Võ Hoàng Hoa Viên (Nữ sinh Khoa học Công nghệ Việt Nam 2024). “Họ chứng minh rằng phụ nữ hoàn toàn có thể đi xa trong công nghệ nếu có đủ đam mê và niềm tin vào chính mình”, Thuỳ nói.
Khi được vinh danh tại Giải thưởng Nữ sinh Khoa học Công nghệ Việt Nam 2025, Phương Thùy gây ấn tượng với đề tài nghiên cứu mang đậm giá trị nhân văn. Đề tài của Thùy tập trung giải quyết một vấn đề cốt lõi của AI trong y tế: sự tin cậy. Thùy giải thích, nhiều mô hình AI dự đoán bệnh rất chính xác, nhưng lại như một “hộp đen”, không thể giải thích “vì sao” chúng đưa ra kết quả đó. Điều này khiến các bác sĩ khó lòng tin tưởng hoàn toàn. Hơn nữa, dữ liệu y tế lại vô cùng nhạy cảm và thường thiếu cân bằng.
Nhóm của Thùy đã tìm ra giải pháp kép: vừa nghiên cứu cách để mô hình AI “nói rõ lý do” cho từng dự đoán, vừa dùng chính AI để tạo ra dữ liệu y tế nhân tạo an toàn. Cách làm này vừa giúp huấn luyện AI hiệu quả mà không xâm phạm thông tin thật của bệnh nhân. “Điểm đặc biệt của đề tài nằm ở sự kết hợp giữa công nghệ và giá trị nhân văn. Mình hiểu rằng một sản phẩm khoa học chỉ thật sự có ý nghĩa khi nó minh bạch, có trách nhiệm”, Phương Thuỳ nói
Một bước ngoặt khác trong hành trình của Thùy là khi bản thân nhận ra mình không chỉ yêu nghiên cứu, mà còn yêu cả việc chia sẻ tri thức. Từ vai trò người học, Thuỳ trở thành người hướng dẫn, giải thích những khái niệm phức tạp cho bạn bè. “Khoảnh khắc ấy khiến em mơ đến một ngày được đứng trên giảng đường vừa dạy, vừa làm nghiên cứu AI”. Ước mơ này được truyền lửa từ mẹ và được nuôi dưỡng trong môi trường học thuật cởi mở của Trường ĐH Khoa học tự nhiên và hệ thống ĐHQG-HCM, nơi sinh viên được khuyến khích nghiên cứu từ rất sớm. Thùy trân trọng biết ơn các thầy cô Khoa Công nghệ Thông tin đã luôn tận tâm truyền cảm hứng và tạo điều kiện để em trưởng thành.
Với Phương Thuỳ, giải thưởng không phải là “đích đến”, mà là một “điểm khởi đầu mới”. Đó là lời nhắc nhở em tiếp tục học hỏi, khám phá và lan tỏa tri thức, đặc biệt là truyền cảm hứng cho các bạn nữ trẻ yêu công nghệ. Trong tương lai, Phương Thùy dự định tiếp tục chinh phục những mốc tri thức cao hơn, nghiên cứu sâu về AI minh bạch và có trách nhiệm với mong muốn trở thành một nhà nghiên cứu, một giảng viên.
Gửi gắm đến các bạn trẻ, Thùy nhắn nhủ: “Đam mê học thuật không cần bắt đầu từ điều lớn lao, chỉ cần bạn thật sự tò mò và dám kiên trì theo đuổi đến cùng… Đừng sợ sai, đừng sợ chậm, vì mỗi lần thử là một lần trưởng thành”.